Odleżyny powstają wskutek niedokrwienia i martwicy tkanek, spowodowanego leżeniem przez długi czas w tej samej pozycji. Ponieważ ich leczenie jest skomplikowane, należy dokładać starań, aby im zapobiegać przez zapewnienie choremu odpowiedniej opieki. Czy zawsze jest to możliwe? Dowiesz się tego z poniższego tekstu.
Jakie są przyczyny powstawania odleżyn?
Przyczyną odleżyn są uszkodzenia skóry i tkanek miękkich, które powstają, gdy skóra i tkanki miękkie długotrwale są narażone na ucisk i tarcie. Taka sytuacja ma miejsce u osób obłożnie chorych, którzy z przyczyn zdrowotnych przez wiele dni, miesięcy lub lat pozostają w jednej pozycji. Można zatem powiedzieć, że bezpośrednią przyczyną powstawania owrzodzeń odleżynowych jest ciągły ucisk na konkretne miejsca i tarcie skóry z kością, a pośrednim stała pozycja i brak ruchu. Prawidłowa opieka nad osobą starszą zwykle pozwala na zapobieganie odleżynom.
Czynniki, które zwiększają ryzyko powstawania odleżyn:
Poza głównymi przyczynami odleżyn istnieją też czynniki, które zwiększają ryzyko ich powstawania u osób unieruchomionych przez dłuższy czas. Wymienia się wśród nich:
- odwodnienie organizmu,
- nieprawidłowa dieta,
- choroby układu krążenia i cukrzyca,
- nieprawidłowa higiena ciała,
- urazy rdzenia kręgowego,
- a także niektóre leki i zabiegi medyczne.
Znajomość tych czynników pomaga zadbać o chorego i zmniejszyć ryzyko wystąpienia martwicy tkanek.
Jak zapobiegać odleżynom?
Zapobieganie odleżynom polega na prewencji, w której mogą pomóc wykwalifikowane opiekunki lub pielęgniarki. Działania prewencyjne powinny zmierzać do eliminacji czynników ryzyka, wymienionych w poprzednim akapicie, poprzez:
- regularną zmianę pozycji chorego,
- stosowanie specjalnych łóżek i materacy przeznaczonych dla osób obłożnie chorych,
- dbanie o higienę i pielęgnację osoby leżącej,
- zapewnienie zbilansowanej diety i odpowiedniego nawodnienia organizmu.
Poza tym, aby zapobiec odleżynom, należy zapewnić choremu choćby minimalną ilość aktywności fizycznej. Jeżeli jest on w stanie wykonać sam jakiekolwiek czynności, warto motywować go do tego, zapewniając mu odpowiedni sprzęt i pokazując pomocne techniki. Dowiedziono, że nawet niewielka ilość ruchu znacząco wpływa na zmniejszenie ryzyka powstawania odleżyn.
Jak przebiega leczenie odleżyn?
Mimo usilnych starań personelu medycznego i opiekunów, często nie da się całkiem zapobiec odleżynom. Dlatego bardzo ważne jest regularne monitorowanie stanu skóry i reagowanie na pojawiające się zmiany. Wcześnie wykryte odleżyny mogą zostać całkowicie wyleczone. Pielęgnacja osoby leżącej, u której pojawiły się owrzodzenia, polega na:
- oczyszczeniu ran i usunięcie martwej tkanki,
- zastosowaniu odpowiednich opatrunków,
- leczeniu farmakologicznym – zwłaszcza w przypadku zakażenia ran
- i wykonywaniu dedykowanych ćwiczeń.
W zaawansowanych stadiach odleżyn konieczne bywa też leczenie chirurgiczne, w tym – w skrajnych przypadkach – przeszczep skóry.
Edukacja przede wszystkim
Aby nie dopuścić do powstawania i rozwoju odleżyn, niezwykle istotną rolę odgrywa edukacja pacjenta i opiekunów. Sprzyja ona prawidłowej pielęgnacji osoby leżącej. W potencjalnie lepszej sytuacji znajdują się osoby, które są w stanie samodzielnie wykonywać pewne czynności. Rolą opiekuna jest wówczas mobilizowanie chorego do podejmowania aktywności. Pacjenci całkowicie unieruchomieni potrzebują jednak znacznie szerszego zakresu pomocy, który nie zawsze jest w stanie dostarczyć państwowa opieka. W polskich realiach podstawowy obowiązek troszczenia się o chorego spoczywa na rodzinie, której mogą pomagać wykwalifikowane opiekunki.
Możesz zapobiegać odleżynom!
W przypadku odleżyn sprawdza się powiedzenie: “Lepiej zapobiegać niż leczyć”. Dlatego jeśli opiekujesz się leżącą osobą, postaraj się zdobyć jak najwięcej informacji o profilaktyce, a w przypadku dostrzeżenia zmian skórnych, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.
