Odleżyny powstają wskutek niedokrwienia i martwicy tkanek, spowodowanego leżeniem przez długi czas w tej samej pozycji. Ponieważ ich leczenie jest skomplikowane, należy dokładać starań, aby im zapobiegać przez zapewnienie choremu odpowiedniej opieki. Czy zawsze jest to możliwe? Dowiesz się tego z poniższego tekstu.
Jakie są przyczyny powstawania odleżyn?
Przyczyną odleżyn są uszkodzenia skóry i tkanek miękkich, które powstają, gdy skóra i tkanki miękkie długotrwale są narażone na ucisk i tarcie. Taka sytuacja ma miejsce u osób obłożnie chorych, którzy z przyczyn zdrowotnych przez wiele dni, miesięcy lub lat pozostają w jednej pozycji. Można zatem powiedzieć, że bezpośrednią przyczyną powstawania owrzodzeń odleżynowych jest ciągły ucisk na konkretne miejsca i tarcie skóry z kością, a pośrednim stała pozycja i brak ruchu. Prawidłowa opieka nad osobą starszą zwykle pozwala na zapobieganie odleżynom.
Czynniki, które zwiększają ryzyko powstawania odleżyn:
Poza głównymi przyczynami odleżyn istnieją też czynniki, które zwiększają ryzyko ich powstawania u osób unieruchomionych przez dłuższy czas. Wymienia się wśród nich:
- odwodnienie organizmu,
- nieprawidłowa dieta,
- choroby układu krążenia i cukrzyca,
- nieprawidłowa higiena ciała,
- urazy rdzenia kręgowego,
- a także niektóre leki i zabiegi medyczne.
Znajomość tych czynników pomaga zadbać o chorego i zmniejszyć ryzyko wystąpienia martwicy tkanek.
Objawy odleżyn
Odleżyny zwykle pojawiają się po 2-3 dniach leżenia w jednej pozycji, choć należy pamiętać o tym, że u osób mocno osłabionych czas ten może skrócić się nawet do kilku godzin. Jako opiekunka osoby leżącej lub poruszającej się na wózku inwalidzkim, musisz wiedzieć, w jaki sposób zapobiegać odleżynom.
Ich pierwszymi oznakami są zaczerwienienia i zasinienia na skórze – jeśli bledną pod wpływem nacisku, oznacza to, że mikrokrążenie w tych okolicach nie zostało jeszcze uszkodzone. Jednakże na tym etapie już musisz mieć się na baczności.
Zaawansowane odleżyny mogą osiągać duże rozmiary, często wydziela się z nich wydzielina surowicza, ropna lub krwista, co skutkuje przykrym zapachem. W takich sytuacjach konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Jak zapobiegać odleżynom?
Zapobieganie odleżynom polega na prewencji, w której mogą pomóc wykwalifikowane opiekunki lub pielęgniarki. Działania prewencyjne powinny zmierzać do eliminacji czynników ryzyka, wymienionych w poprzednim akapicie, poprzez:
- regularną zmianę pozycji chorego,
- stosowanie specjalnych łóżek i materacy przeznaczonych dla osób obłożnie chorych,
- dbanie o higienę i pielęgnację osoby leżącej,
- zapewnienie zbilansowanej diety i odpowiedniego nawodnienia organizmu.
Poza tym, aby zapobiec odleżynom, należy zapewnić choremu choćby minimalną ilość aktywności fizycznej. Jeżeli jest on w stanie wykonać sam jakiekolwiek czynności, warto motywować go do tego, zapewniając mu odpowiedni sprzęt i pokazując pomocne techniki. Dowiedziono, że nawet niewielka ilość ruchu znacząco wpływa na zmniejszenie ryzyka powstawania odleżyn.
Jak przebiega leczenie odleżyn?
Mimo usilnych starań personelu medycznego i opiekunów, często nie da się całkiem zapobiec odleżynom. Dlatego bardzo ważne jest regularne monitorowanie stanu skóry i reagowanie na pojawiające się zmiany. Wcześnie wykryte odleżyny mogą zostać całkowicie wyleczone. Pielęgnacja osoby leżącej, u której pojawiły się owrzodzenia, polega na:
- oczyszczeniu ran i usunięcie martwej tkanki,
- zastosowaniu odpowiednich opatrunków,
- leczeniu farmakologicznym – zwłaszcza w przypadku zakażenia ran
- i wykonywaniu dedykowanych ćwiczeń.
W zaawansowanych stadiach odleżyn konieczne bywa też leczenie chirurgiczne, w tym – w skrajnych przypadkach – przeszczep skóry.
Edukacja przede wszystkim
Aby nie dopuścić do powstawania i rozwoju odleżyn, niezwykle istotną rolę odgrywa edukacja pacjenta i opiekunów. Sprzyja ona prawidłowej pielęgnacji osoby leżącej. W potencjalnie lepszej sytuacji znajdują się osoby, które są w stanie samodzielnie wykonywać pewne czynności. Rolą opiekuna jest wówczas mobilizowanie chorego do podejmowania aktywności. Pacjenci całkowicie unieruchomieni potrzebują jednak znacznie szerszego zakresu pomocy, który nie zawsze jest w stanie dostarczyć państwowa opieka. W polskich realiach podstawowy obowiązek troszczenia się o chorego spoczywa na rodzinie, której mogą pomagać wykwalifikowane opiekunki.
Możesz zapobiegać odleżynom!
W przypadku odleżyn sprawdza się powiedzenie: “Lepiej zapobiegać niż leczyć”. Dlatego jeśli opiekujesz się leżącą osobą, postaraj się zdobyć jak najwięcej informacji o profilaktyce, a w przypadku dostrzeżenia zmian skórnych, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.
Profilaktyka i pielęgnowanie odleżyn
Najważniejszym zadaniem opiekunki jest profilaktyka, czyli zapobieganie odleżynom. Możesz osiągnąć to poprzez:
- stosowanie u seniora zrównoważonej diety – bogatej w witaminy, minerały, wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega, mikro- i makroelementy, dużą ilość białka;
- odpowiednie nawadnianie organizmu – Twój podopieczny powinien pić co najmniej 2 litry płynów dziennie;
- odciążanie skóry – w tym celu stosuj specjalne poduszki i materace przeciwodleżynowe, zakładaj seniorowi bieliznę z naturalnej bawełny, która ułatwia skórze oddychanie;
- higienę i pielęgnację ciała – w czasie toalety seniora stosuje środki czyszczące i pielęgnujące, przeznaczone dla osób starszych, myj skórę delikatnymi myjkami jednorazowymi, stosuj kosmetyki pobudzające krążenie (np. zawierające guaranę lub kofeinę), zabezpieczaj skórę kremami ochronnymi.
Odleżyny – przede wszystkim profilaktyka
Odleżyny są bardzo poważnym problemem dla osoby leżącej, ale także dla jej opiekuna. Nieleczone mogą bowiem doprowadzić nawet do zgonu. Dlatego najważniejszym zadaniem opiekunki jest przede wszystkim profilaktyka. Zlecenia dla opiekunek to często praca w Niemczech od zaraz, dlatego powinnaś wiedzieć jak najwięcej o zdrowiu swojego podopiecznego, by jak najlepiej mu pomóc. Niedoprowadzenie do odleżyn będzie dla Twojego podopiecznego dużym komfortem. Bowiem, kiedy już się pojawią, wymagają szczególnej troski, co niestety w przypadku osób leżących, często cierpiących także na nadwagę lub otyłość, jest dla opiekunki bardzo trudne.
